Գալակտիկա

 Գալակտիկաներ  կաթնային, գրավիտացիոն ուժով կապված համակարգեր՝ բաղկացած աստղերից, աստղակույերից, միջաստղային գազից և փոշուց, մութ նյութից, մոլորակներից։ Գալակտիկայի կազմի մեջ մտնող բոլոր օբյեկտները մասնակցում են ընդհանուր զանգվածների կենտրոն նկատմաբ շարժմանը:

Բոլոր գալակտիկաները բացի մեր գալակտիկաներից չափազանց հեռու տիեզերական օբիեկտներ են: Ամենամոտ գալակտիկաների հետ հեռավորությունը չափվում է մէգապարսեկներով, ամենահեռուներինը կարմիր շեղությամբ: 2012 թ.- դեկտեմբե
րի տվյալով ամենահեռու գալակտիկան համարվում է :Անզեն աչքով երկնքում կարելի է տեսնել միայն 4 գալակտիկա՝ Անդրումեդան հյուսիսային կիսագնդում, Մեծ և փոքր Մագելանի Ամպերը երևում են հարավային կիսագնդից, հանդիսանում են մեր գալակտիկայի արբանյակները, և եռանկյունի համաստեղության գալակտիկամ հյուսիսային կիսագնդում չլուսավորված երկնքում:

Տիեզերքի դիտվող մասում գալակտիկաների հստակ թիվ հայտնի չէ, բայց ենթադրվում է, դրանք մոտ 2 տրիլիոնի կարգի են։ Տարածությունում գալակտիկաները բաշխված են անհավասարաչափ՝ մի հատվածում կարելի է հայտնաբերել մոտ գալակտիկաների ամբողջական խումբ, բայց և կարելի ընդհանարապես չհայտնաբերել (այսպես կոչված վոյդեր կամ բաց տարածություններ։

Գալակտիկաների նկարներում առանձին աստղեր առանձնացնելն անհնար էր մինչև 20-րդ դարի սկիզբը։ 1990-ական թվականների սկզբին հաշվվում էին մոտ 30 գալակտիկաներ, որոնցում հնարավոր էր տեսնել առանձին աստղեր, և դրանք բոլորը մտնում էին Տեղային խմբի մեջ։ Տիեզերական Հալբ աստղադիտակի թողարկումից և 10 մ-ոց երկրային աստղադիտակների կառուցումից հետո դրանց թիվը կտրուկ աճեց։

Գալակտիկաներն առանձնանում են մեծ բազմազանությամբ՝ դրանց մեջ կարելի է առանձնացնել գնդաձև էլիպտիկ գալակտիկաներ, սկավառակաձև պարուրաձև գալակտիկաներ, միջուկով սպիրալաձև գալակտիկաներ, ոսպնյակաձև, անկանոն և այլն։ Եթե խոսենք թվային արժեքներից, օրինակ զանգվածից, ապա այն գնահատվում է 10⁷ միչև 10 զանգված, օրինակի համար մեր գալակտիկայի՝ Ծիր Կաթինի զանգվածը գնահատվում է 2·10¹¹ Արեգակի զանգված:

Գալակտիկաների տրամագծերը 5-250 կպկ են 16-800 հզ լուսատարի, օրինակ Ծիր Կաթինի տրամագիծը մոտ 30 կպկ է 100 հզ․ լուսատարի։ Դեռևս հայտնի ամենամեծ գալակտիկայի՝ 1101-ի տրամագիծը գնահատվում է 600 կպկ:

Գալակտիկաների կառուցվածքի չլուծված խնդիր է հանդիսանում մութ նյութը, որը դրսևորվում է միայն գրավիտացիոն փոխազդեցության ժամանակ։ Այն կարող է զբաղեցնել գալակտիկայի ամբողջ զանգվածի 90 %-ը, և կարող է բացակայել, ինչ